باغ تخت شیراز

جاذبه هاي گردشگري شيراز - باغ تخت شيراز با شکوه ترين باغ ايران که از قرن پنجم هجري طي سدهاي متمادي شهرتش را حفظ کرد، بناي 9 طبقه اين باغ بود. سازندگان باغ تخت هنر طراحي باغ و باغ آرايي را که يکي از کهن ترين هنرهاي ايرانيان بوده در باغ تخت به اوجي رسانده بودند که تکرارش ناممکن است. موقعيت طبيعي باغ، بهترين جا براي بناي قلعه اي مستحکم بود؛ قلعه اي نظامي که بعدها جاي خود را به تفرجگاهي دلپذير داد، زيباترين چشم انداز را داشت و در شمال شيراز و در منطقه جعفرآباد توسط اتابک قراچه در 480 هجري قمري بنا شده بود و به همين علت آن را باغ تخت قراچه هم مي ناميدند.
باغ تخت شيراز يکي از چهار باغ مشهوري است که ابن عربشاه در«عجايب المقدور» و شرف الدين علي يزدي در «ظفر نامه» پيش از دوره گور کانيان، از آن ياد کرده اند. شرف الدين علي يزدي درباره تيمور گورکاني هنگام ورود به شيراز مي نويسد: «در شهر شيراز، حوالي تخت قراچه، مرکز رايت نصرت آيت گشت». تيمور پس از بازگشت به سمرقند به تقليد از باغ معروف شيراز، چهار باغي در حوالي سمرقند ساخت و يکي از آنها را تخت قراچه ناميد فرصت الدوله شيرازي- مولف «آثارعجم» يا «شيرازنامه»… در اواخر قرن سيزدهم و اوايل قرن چهاردهم هجري به وضوح و دقت به توصيف آنچه در آن دوران از باغ تخت ديده مي پردازد: « از در آن که داخل مي شوند بوستاني است، دو خيابان وسيع دارد که در حواشي آنها سروهاي دلپسند و چنارهاي بلند به قطار است. در ضمن آنها درختان گل و رياحين بوده و در ساير باغ هر گونه اشجار با اثمارموجود است. در سمت شمال و جنوب حوض آن باغچه هايي پر از نارنج و سرو است».
اين باغ دو عمارت کلاه فرنگي دارد که داراي ايوان هاي متعدد است در سمت رو به قبله، هفت طبقه با کاشي هاي الوان برپاست و در هر طبقه دورسته پله به قرينه ساخته اند و از طبقه اي به طبقه ديگر بالا مي روند و در ميان پله ها از طبقه بالا تا پايين آبشارهاي عريضي است که از فراز به نشيب آب مي ريزد و در عرصه هر يک از طبقه ها حوض هاي کشکولي است و ميانشان فواره قرار دارد. در دو طرف تالار عمارت به قرينه، ارسي ها و گوشواره ها و ايوان هاي متعددي ساخته اند به وضع هاي خوش و طرزهاي دلکش. تالار مذکور دو رويه است که روي ديگرش به طرف خلوت و فضايي است که آن هم باغ، مانده است.
پس از تخريب عمارت در قرن پنجم، از دوره آغاز محمد خان قاجار دوباره اين باغ گسترده شد و عمارت جديدي در آن ساختند که «تخت قاجار» نام گرفت و در دوره هاي بعد تکميل و مرمت آن ادامه يافت؛ از جمله در دوره فتحعلي شاه قاجار و حکومت حسينعلي ميرزا فرمانفرما در فارس، بخشي از قلعه آن ترميم شد.
محمد شاه قاجار هم در سال 1360 هجري قمري اين عمارت را بازسازي کرد و حوض هاي و حمام و محوطه و ساختمان هايي به آن اضافه کرد. در «فارسنامه ناصري» درباره افول اين باغ و بناي آن آمده: «عمارت تخت از زيور جواني عاري، روي به پيري گذاشته».
فرصت الدوله هم چنين نگاشته: «هزاران افسوس و دريغ که تمام آن بناها و سراها منهدم شده و در هم ريخته و رشته عمارتشان از هم گسيخته». حدود نيم قرن پيش عمارت باغ تخت به کلي تخريب شده و ديگر از آن خبري نيست.