کاخ هشت‌بهشت يکي از کاخهاي تاريخي موجود در شهر اصفهان و جاذبه هاي گردشگري ساخته‌شده در دوران صفويان است. از کليه کاخهاي باصفا و کلاه‌فرنگي‌هائي که در اين دوره در کنار چهارباغ احداث شده بود فقط کاخ هشت‌بهشت باقي‌مانده‌است.
سبک معماري اين بنا به شيوه اصفهاني است.
کاخ هشت‌بهشت - که روزگاري زيباترين کاخ عالم هم ناميده مي‌شد - در سال ???? هجري و به روزگار شاه سليمان صفوي در نزديکي باغ بلبل ساخته شد.
باغ وسيعي که عمارت در آن واقع شده جزئي از باغ بزرگ نقش جهان بوده‌است که شاه اسماعيل اول احداث کرد و در زمان جانشينان او بخصوص شاه عباس اول به قطعات متعددي تقسيم شد. باغ هشت بهشت در زمان شاه صفي وجود داشته است و در دوره دو شاه بعدي يعني شاه عباس دوم و شاه سليمان بر درختان اين باغ زيبا افزودند. لازم به ذکر است کوشک باغ متعلق به زمان شاه سليمان صفوي مي باشد که در آن دوره باغ تکميل و اصلاح گرديد و در سال ???? هـ . ق که با سومين سال سلطنت شاه سليمان صفوي مقارن بود، به اتمام رسيد و به گفته برخي تاريخدانان اين باغ نشيمن هشت سوگلي حرم پادشاه بوده است، که ? نفر در طبقة همکف و ? نفر ديگر در طبقه اول سکني گزيده بودند. [?]
اين بناي دو طبقه با طاقهاي زيبا و تزئينات فراوان يکي از نمونه‌هاي درخشان معماري عصر صفويه به شمار مي‌رود. اين قصـر از همان ابتداي احداث «کاخ هشت بهشت» «هشت به هشت» و «هشت در بهشت» ناميده مي‌شده‌است.
معماري[ويرايش]
بخش مرکزي کاخ به صورت چهار صفه ساخته شده و ايوان آن رو به شمال است. سقفي که بر فراز اين بناي ? صفه استوار است پوشيده از مقرنس‌هاي گچي خوش رنگ و خوش طرح است.
اتاقهاي طبقه اول در چهار گوشه عمارت تزئيناتي از گچبري و نقاشي دارند. در طبقه دوم عمارت نيز مجموعه‌اي از رواق‌ها و اتاقها و طاقها و پنجره‌ها بر زيبائي آن مي‌افزايند. اين طبقه به راهروها و اتاقهاي متعددي تقسيم شده که هر يک تزئينات خاصي دارند. در برخي حوض آب و در بعضي بخاري‌هاي ديواري تعبيه شده‌اند. ديوارها را نيز آينه‌هاي فراوان مي‌پوشانيده‌اند. تمام سقف‌هاي کاخ را نيز موزائيک‌هاي بسيار عالي پوشانيده و دالانها و غلام‌گردش‌هاي بسيار زيبا و هماهنگ، آنها را احاطه کرده‌اند.
آنچه در اين عمارت حائز اهميت است ارتباطي است که ميان فضاها و قسمت‌هاي مختلف آن پديد آمده‌است. اين ارتباط باعث شده تا اين عمارت در عين تنوع و گوناگوني و تعدد فضا از وحدت و يکپارچگي و تزئينات قابل توجه برخوردار شود.
تزئينات[ويرايش]
تزئينات عمارت در دوران صفويه به حدي باشکوه و هنرمندانه بوده که سياحان بسياري زبان به تحسين آن گشوده‌اند. متأسفانه امروز از نرده‌هاي چوب زرنگار و قابها و جام‌هاي بلور و آلت‌هاي شيشه‌اي رنگارنگ ظريف اثري بر جاي نمانده‌است چرا که در دوره‌هاي بعد از صفويه و بخصوص در عصر قاجاريان تغييرات بسياري در آن داده شده‌است. اين تغييرات به حدي است که برخي از سياحان آن را از دوران قاجار به حساب آورده‌اند.
در اواخر دوران قاجار عمارت هشت بهشت به مالکيت خصوصي اشخاص در آمد و از زيورهاي نفيس و گرانبهاي دوره صفويه عاري گرديد بطوري که امروز از آن همه شکوه و فريبندگي داخل کاخ و آب نماها و جوي‌هاي آب روان اثري بر جاي نمانده‌است. با همه دخل و تصرفات زيبايي صفوي اين بنا برجاي مانده‌است چنان که آندره گدار باستان‌شناس و ايران‌شناس مي‌گويد:
«... کاخ هشت بهشت با تالاري که از هر سو باز است و با چهار عمارت کلاه‌فرنگي در چهار گوشه? خود هنوز هم ترکيب اصلي و مختصري از لطف و ملاحت روزگاران گذشته را حفظ کرده‌است.»
ذکر اين نکته مناسبت دارد که تزئينات اين کاخ هشت‌گوشه که نشانه روحيه معماري و تزئينات اواخر دوره صفوي است به همراه ساختمان آن که ميان باغ واقع شده‌است بعدها به فراواني مورد تقليد قرار گرفته‌است.