گردشگری چیست؟
بر طبق تعریف سازمان جهانی گردشگری ملل متحد، گردشگری عبارت است از هرگونه جابجایی به خارج از محل سکونت به منظور تفریح، گردش، زیارت، تجارت و نظایر آن در مدت بیش از 24 ساعت و کمتر از یک سال، امروزه گردشگری به صنعتی بسیار مهم و سودآور تبدیل شده و علاوه بر نقش مهم آن در اقتصاد کشورها، همچنین تدثیرات اجتماعی بسیاری را نیز در میان جوامع انسانی از خود به جای گذاشته است. در حالی که تعداد ورودی جهانگردان یا گردشگران بین‌المللی در سال 2011 بالغ بر 983 میلیون نفر بود، در سال 2012 این رقم از مرز یک میلیارد نفر هم فراتر رفت.
به لحاظ اهمیتی که امر گردشگری در حفظ صلح و ثبات و همچنین توسعه پایدار دارد، سازمان جهانی گردشگری ملل متحد از سال 1980 روز 27 سپتامبر (پنجم مهرماه) را روز جهانی گردشگری تعیین کرده است. همه ساله به این مناسبت برنامه‌ها و مراسم گوناگونی با یک شعار واحد در سراسر جهان برگزار می‌شود که تأکید عمدة آنها بر یادآوری اهمیت گردشگری در روابط انسانی، صلح، حفظ محیط زیست و توسعة پایدار و متوازن در سراسر جهان است. از سال 1998، هر سال یک کشور برای میزبانی این روز انتخاب می‌شود و در سال 2001، جمهوری اسلامی ایران برگزاری آن به عهده داشته است. همچنین در ششمین مجمع عمومی سازمان جهانی گردشگری که در سال 1985 در شهر صوفیه، بلغارستان، برگزار شد، اعلامیة «حقوق گردشگری و وظایف گردشگران» به تصویب رسید. براساس این اعلامیه حقوق و وظایف متقابلی را که دولت‌ها و گردشگران به عهده دارند، مشخص شده است.
در مورد گردشگران ایرانی، با کمی مسامحه، می‌توان از دو اصطلاح «ایرانگرد» به معنای گردشگر داخلی و «جهانگرد» به عنوان گردشگر بین‌المللی هم استفاده کرد، اگرچه کاربردهای اصلی آنها شاید کمی متفاوت باشد.
دسته بندی انواع گوناگون گردشگری:
گردشگری با انگیزه‌های گوناگونی صورت می‌گیرد و به همین خاطر به گونه‌های زیادی قابل تقسیم است. از نظر مکان مقصد می‌توان آن را به گردشگری شهری، روستایی، عشایری (قبیله‌ای و قومی)، گردشگری در طبیعت، گردشگری ساحلی و دریایی و مانند آنها تقسیم کرد. از نظر موضوعی نیز از انواع مختلفی وجود دارد که در زیر به بخشی از آنها اشاره می‌شود:
- گردشگری زیارتی: به منظور بازدید از مکان‌های مذهبی و یا شرکت در مراسم مذهبی.
- گردشگری تفریحی: به منظور استفاده از اوقات فراغت و تمدد اعصاب.
- گردشگری ورزشی: به منظور انجام امور ورزشی و یا بازدید از مسابقات ورزشی.
- گردشگری سلامت: به منظور ارتقاء بهداشت و سلامت که خود زیر مجموعه‌های بسیاری را دربرمی‌گیرد (مانند سفر برای برخورداری از چشمه‌های آب معدنی و یا استفاده از مراکز درمانی مجهزتر و ارزانتر).
- گردشگری تجاری: برای شرکت در نمایشگاه‌های تجاری و یا بازدید از مراکز صنعتی و تجاری.
- گردشگری فرهنگی: برای بازدید از آثار تاریخی، موزه‌ها، بناهای معروف، خانه‌های اشخاص معروف سیاسی، مذهبی، علمی، ادبی، فرهنگی و هنری.
- گردشگری زیست محیطی: برای بازدید از مناطقی که دارای ویژگی‌های خاص جانوری و گیاهی باشند، مانند منطق تحت پوشش.
- گردشگری سیاسی: برای شرکت در سمینارها، کنفرانس‌ها و گردهمایی‌های سیاسی.
- گردشگری علمی و آموزشی: شامل بازدید از پدیده‌های زمین‌شناسی، یا سفر به مناطق مستعد برای رصد بهتر آسمان شب و نظایر آن.
- گردشگری طبیعی و یا طبیعت‌گردی: که خود به گونه‌های بسیار تقسیم می‌شود و شامل کویرنوردی، غارنوردی، کوه‌نوردی، صخره‌نوردی و یا بازدید از کوهستان، رودها، دریاچه‌ها، پارک‌های جنگلی، تالاب‌ها، مناطق روستایی و نظایر آن.
- گردشگری فضایی: یکی از آخرین گونه‌های گردشگری مطرح، گردشگری فضایی است که از هم‌اکنون مقدمات آن در حال انجام است و به علت هزینه بسیار بالای آن تعداد داوطلبان آن به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد، زیرا علاوه بر هزینه بالای آن، آمادگی جسمانی گردشگر نیز برای رفتن به فضا و همچنین طی دوره‌های خاص و طاقت‌فرسا آن را به مسئله‌ای سخت تبدیل نموده است. در حال حاضر برای گسترش این نوع از گردشگری شیوه‌های متنوعی برای دسترسی به فضا مدنظر قرار گرفته، از جمله ساخت فضاپیماهای سبک و کم هزینه و همچنین ساخت آسانسور فضایی برای دسترسی به «ایستگاه فضایی بین‌المللی». با توجه به گسترش روزافزون ارتباطات و توسعه فناوری در همه عرصه‌ها، مسلماً انواع جدیدتری از گردشگری، براساس نیاز روز و مقتضیات زمان ابداع خواهد شد.