جاذبه هاي گردشگري قشم - جزيره قشم واقع در تنگه هرمز به موازات سواحل سرزمين مادر، با گسترده اي نزديک به 1500 کيلو متر مربع- 140 کيلومتر درازا و عرض متوسط 11 کيلومتر – نه تنها بزرگترين جزيره خليج فارس که مساحتي بيشتر، معادل يا کمتر از 22 کشور مستقل جهان دارد و نيز 5/2 برابر کشورهايي چون سنگاپور و بحرين است.
سابقه تاريخي قشم به پيش از اسلام مي رسد و نام هاي قشم، کشم، کيش، تنب، سيري و غيره حکايت از توقف طولاني عيلامي ها در اين نواحي در سده هاي پيش از ميلاد مسيح دارد. آثار بسياري از تمدن عيلامي در سواحل خليج فارس ا ز جمله در بوشهر، خارک و قشم به دست آمده و بقاياي آتشکده هاي زرتشتيان در قشم نشان دهنده وجود پيروان اين مذهب در روزگاران پيشين جزيره است .
قشم به علت موقعيت سوق الجيشي خود در همه رويدادها و حوادث و لشکرکشي هاي تاريخي از عيلامي ها تا اسکندر، از اسکندر تا امويان و عباسيان و از آنها تا پرتغالي ها و انگليسي ها مقامي شامخ داشته است. آن گونه که در کتاب هاي تاريخي نگاشته شده است، قشم پيش از اسلام و هم پس از آن داراي رونق و اعتبار تجاري و دريانوردي بسيار بوده است. رونق اين جزيره و بنادر و جزاير اطراف آن بيشتر به عصر ديالمه و آل بويه باز مي گردد که رفت و آمد کشتي هاي تجاري از آنجا به سواحل درياهاي چين و هند و نواحي آفريقا تداوم داشته است.
در روزگار کنوني نيز قشم همچنان توانسته است موقعيت ممتاز خود را حفظ کند. همه کشتي هاي عازم کشورهاي حاشيه خليج فارس مي بايد از نزديکي سواحل جنوبي قشم بگذرند و اغلب پروازهاي بين المللي شرق و غرب از حريم هوايي اين جزيره عبور مي کنند .
عمده هدف جمهوري اسلامي ايران از ايجاد منطقه آزاد قشم در سال 1369 استفاده بهينه از موقعيت ممتاز اين جزيره براي تبديل شدن به يک قطب بزرگ اقتصادي صنعتي، تسهيل و توسعه جريان صادرات و واردات، جلب مديريت علمي و روز جهان، جذب سرمايه و تکنولوژي پيشرفته بوده است. با اعلام محدوده اي به وسعت 200 هکتار از بندر عظيم و مجهز شهيد رجايي به عنوان منطقه ويژه اقتصادي از سوي دولت و افزوده شدن آن به حريم اختيارات قانوني سازمان منطقه آزاد قشم، اين سازمان قادر است فصل جديدي از ارائه تسهيلات – با استفاده از تجهيزات پيشرفته اسکله شهيد رجايي – را در زمينه تخليه و بار گيري انواع کالا براي کشتي هاي اقيانوس پيما آغاز کند و امکاناتي مطلوب در تبادل کالا و ترانزيت به بازرگانان عرضه بدارد.
به دليل وجود ذخاير عظيم زيرزميني ( نفت و گاز ) و معادن مختلف، همچنين قرار گرفتن در تنگه استراتژيک هرمز، جزيره قشم از موقعيتي کاملاٌ استثنايي براي تبديل شدن به يک کانون اقتصادي صنعتي موفق و پيشتاز در کشورهاي خاورميانه، آسياي ميانه و حوزه اقيانوس هند به ويژه در خليج فارس و درياي عمان برخوردار است.
قشم افزون بر 100 هزار جمعيت بومي دارد که در 60 آبادي و پنج شهر بزرگ و کوچک ( قشم ، درگهان ، طبل ، رمچاه ، لافت و رمکان ) به سر مي برند. عمده فعاليت مردم قشم در زمينه هايي چون صيادي ( ماهي و ميگو ) ، لنج سازي ، نخل داري و دادوستد متمرکز است.
شهر قشم در شرقي ترين نقطه جزيره واقع شده و به رغم آن که اين شهر نسبت به کل جزيره مرکزيت هندسي ندارد ، اما به علت موقعيت مهم استراتژيک آن ( ديد گسترده به جنوب و شمال وشرق، ديد به تنگه هرمز ، نزديکي به بندرعباس و …) از قديم واجد اهميت بوده و مهم ترين سکونتگاه جزيره محسوب مي شده است. انتخاب قشم به عنوان پايگاه اصلي توسعه منطقه آزاد تجاري- صنعتي نيز بر اهميت اين شهر افزوده است.
به لحاظ آب و هوا جزيره قشم به عنوان بخشي از اقليم بزرگ ايران کم و بيش تحت تأثير جريان عمومي آتمسفر به خصوص جريان هاي سيبري، مديترانه اي، آتلانتيک، جريانات موسمي اقيانوس هند و بالاخره جريانات عربستان و صحرا بوده و به خصوص با توجه به عرض جغرافيايي کم و مجاورت آن با آب هاي گرم خليج فارس، درجه حرارت هوا ي اين جزيره هميشه بالاي صفر و به طور متوسط 26 درجه سانتي گراد است . برخورداري از يک فصل طولاني و گرم و مرطوب و يک فصل کوتاه و معتدل از ويژگي هاي عمده آب و هوايي جزيره به شمار مي رود. مرتفع ترين نقطه جزيره در کيش کوه ( معروف به بو خو ) است که 350 متر از سطح دريا ارتفاع دارد.
بارندگي جزيره قشم متاثر از شرايط مديترانه اي و در عين حال در معرض بارش هاي موسمي است . به اين مفهوم که فصل بارش منطبق بر فصول نسبتاً سردتر سال بوده و فصل خشک مقارن با تابستان است . با اين وجود، به علت نفوذ گاه به گاه جريانات فصلي اقيانوس هند ، يک ماکزيمم فرعي ضعيف بارندگي در مرداد ماه که اوج فعاليت اين جريان است نيز وجود دارد.
اميد آنکه جزيره قشم در فصل جديد حيات اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي خود نماينده اي شايسته براي فرهنگ پويا و اقتصاد و بازرگاني ايران در منطقه باشد و نقشي ارزنده و بر جسته در جهان امروز ايفا کند .
بايد ها و نبايد ها در طرح جامع قشم
قشم در ميان مناطق آزاد کشور ايران از جهاتي داراي وضعيتي استثنايي است. اول آنکه تمثيلي تمام عيار از خود کشور است و از اين لحاظ با بندر يا سرزميني بکر و محدود که تنها مشمول يک اطلاق قانوني ( معافيت هاي مناطق آزاد ) است، قابل قياس نيست.
جزيره اي است وسيع با فاصله اندکي از خاک اصلي، داراي تاريخ اجتماعي و فرهنگي پيوسته و مشابه ساير نقاط جمعيتي کشور. قابليت هاي انساني، طبيعي و معدني آن چشمگير و مستعد توسعه فراگير به شمار مي رود. اين قابليت ها منحصر به موقعيت جغرافيايي آن يا بخش توريسم يا بخش صنعت و معدن و … نيست بلکه مجموعه آن ها است .
به همين دليل برنامه ريزي براي آن نيز با ساير مناطق آزاد متفاوت است. به عبارتي برنامه ريزي براي آن مانند برنامه ريزي براي کل کشور است. هر چند که جزيره محدوده يک شهرستان را در بر مي گيرد يعني سرزمين بکر نيست که همه ايده هاي مدرن مديريت و توسعه کالبدي را بتوان براي آن تصور نمود. براي رفع اين پيچيدگي در سال 1992 ميلادي بنا به سفارش منطقه آزاد تازه تأسيس قشم برنامه ريزي براي راهگشايي توسعه علمي آن آغاز شد و اين امر به مشاور سوئدي سوئکو واگذار گرديد.
رئوس اين برنامه در مقابل تغييرات عمومي درکشور و تغيير در مديريت ها و سياست به طور مداوم مورد علاقه و بازبيني قرار گرفته است، با اين وجود به دليل بنيادين بودن مباحث آن براي شناخت قابليت ها و امکانات و موانع همواره مي توان به آن مراجعه نمود. آنچه در اين ميان حائز اهميت است تحقق يا عدم تحقق الگوها و اعداد و ارقام نيست بلکه متدولوژي جامعي است که براي خواننده قالب هاي صحيحي را براي درک پيچيدگي ها عرضه مي نمايد.
در اينجا رئوس کلي يا فلسفه عمومي توسعه از ديدگاه برنامه ريزان مذکور شامل بايد ها و نبايدها در بخش ها اجمالاً مطرح مي شود.
محيط فرهنگي
توسعه بايد به دنبال تعادل اجتماعي در ميان مردم قشم و با روشي باشد که حافظ ميراث فرهنگي آنهاست . در دورنماي آينده ترکيب گروههاي قومي و مليتهاي مختلف پيش بيني شده است که آزادي براي فرهنگهاي مختلف بايستي تسهيل شود.
در حالي که بروز برخي از تمايلات فرهنگي ممکن است به عنوان انحراف از نرمهاي رايج در ايران شناخته شود، تسهيلات خاص براي ساير مليتها و يا گروهاي قومي و بين المللي ممکن است مجاز شمرده شود.
توسعه انساني
اختلاف نرخ سواد بين مردم قشم و ايران به طور کلي در مدت ده سال بايد حذف شود. آموزش، تربيت و ديگر روابط مربوط به نيروي کار بايد فراهم شود. يعني از طريق تسهيل در استخدام و شرکت اهالي قشم در بخش مدرن اقتصادي ، نرخ بيکاري و تعداد افراد آماده به کار به حداقل رسانده شود .
بيکاري بايد به کمتر از نصف سطح فعلي و حدود 10 درصد در پنج سال آينده رسيده و فعاليتهاي بازارکارگري بايد مورد نظر قرار گيرد . مثلاً ؛ تعداد کارگران زن همسطح با ايران در يک دهه افزايش يابد . سلامت ، بهداشت ، و خدمات مربوط براي اکثريت مردم قشم بايد به همان سطح ايران در مدت يک دهه برسد .
بهره برداري و حفاظت منابع طبيعي
ميزان بهره برداري از منابع طبيعي غير قابل جايگزين بايد مطابق سياست دراز مدت ايران براي بهره برداري از چنين منابعي باشد. بهره برداري از منابع طبيعي قابل جايگزين بايستي بر اساس اصل (lndefinite Long-Term Sustainable yield) I.L.T.S.Y باشد .
براي به حداکثر رساندن مقدار ارزش افزوده از بهره برداري منابع طبيعي غير قابل جايگزين انتخاب بين درخواست و تصويب پروژه با توجه به قيمت خالص برگشتي بايستي انجام شود .
با توجه به ذخيره عظيم گاز طبيعي ، قيمت گذاري گاز طبيعي بايد در برگيرنده هزينه نهايي عرضه در دراز مدت بر اساس نرخ واقعي تبديل ارز، باشد. براي بقيه منابع طبيعي غير قابل جايگزين مانند نفت، نمک ، آهک و غيره قيمت گذاري همچنين بايد امکان کاهش مناسب حق بيمه ( جايزه ) را بدهد .