آرامگاه خواجو

آرامگاه خواجو در شمال شیراز، در دامنه کوه صبوی و در ابتدای جاده شیراز - اصفهان، در تنگ الله اکبر قرار گرفتهاست. قبر وی مشرف بر دروازه قرآن میباشد. آب چشمه معروف رکناباد نیز از کنار مقبره خواجو میگذرد.[۱] این آرامگاه در سال ۱۳۱۵ شمسی با اعتبارات اداره فرهنگ فارس ساخته شد.[۲] محل آرامگاه در محوطهای بدون سقف قرار دارد. در وسط صفه آن سنگ قبری است که بالای آن محدب و دارای برآمدگی است. روی این سنگ کتیبهای که بیانگر قبر خواجو باشد وجود ندارد. فقط بالای سنگ عبارت: کل من علیها فان و یبقی وجه ربک ذوالجلال و الاکرام به خط ثلث نوشته شدهاست..[۳] در بالا و پایین قبر نیز دو ستون سنگی کوتاه قرار دارد که طبق رسم آن زمان در بالا و پایین قبور عرفا و شعرا وجود داشتهاست. در سال ۱۳۳۷ شمسی اداره باستانشناسی فارس اقدام به ساخت یک اتاق در قسمت شمالی محوطه آرامگاه کرد.[۴] در پیشانی این اتاق دو غزل از غزلیات خواجو به خط نستعلیق بر روی کاشیهای آنجا نوشته شدهاست با این مطلع:

دوش میکردم سوال از جان که آن جانانه کو؟ گفت: بگذر زان بت پیمان شکن پیمانه کو؟ …

و دیگر به مطلع

صبحدم دل را مقیم خلوت جان یافتم از نسیم صبح بوی زلف جانان یافتم …

که هم اینک این اتاق تبدیل به فرهنگسرای خواجو گردیدهاست. کمی بالاتر از مقبره خواجو ۳ غار به چشم میخورد. یکی از آنها غاری است که محل عبادت و ریاضت زهاد و مشایخ بوده و خواجو نیز مدتی در آن جا به عبادت مشغول بودهاست. غار دیگر که در دهانه آن طاقی ضربی از نوع طاق کجاوهای از سنگ و آجر زده شده محل قبر خواجه عمادالدین محمود، وزیر معروف شاه شیخ ابواسحاق اینجو است. در کنار این غار نقش برجستهای از جنگ رستم و شیر دیده میشود که به دستور حسینعلی میرزا فرمانفرمای فارس در سال ۱۲۱۸ ه. ق ساخته شدهاست.[۳] در کنار آن نیز نقش برجسته ناتمامی از فتحعلی شاه قاجار و دو تن از پسرانش به چشم میخورد. در دو طرف این نقش برجسته دو نیم ستون به سبک ستونهای دوره زندیه در درون کوه کار شدهاست.[۳]در سال ۱۳۷۰ به همت دانشکده ادبیات دانشگاه کرمان، کنگره بزرگداشت خواجو در کرمان برگزار شد و مراسم اختتامیه این کنگره در شیراز انجام شد. با همین انگیزه به همت شهرداری شیراز و استانداری فارس، آرامگاه خواجو مرمت و بازسازی شده که شامل بازسازی کف و بدنه و ایجاد یک سری دیوارههای عمودی با مصالح سنگ است. هم چنین مجسمهای از سر و صورت خواجه از سنگ تراشیده شده، در این مکان قرار گرفتهاست. بنای آرامگاه خواجوی کرمانی به شماره ۹۱۶ در فهرست آثار تاریخی به ثبت رسید